Geri dönüşümle ilgili sık sorulan sorular

Geri dönüşüm, sürdürülebilir yaşamın ayrılmaz bir parçası. Her geçen gün daha sık duymaya başladığımız bu tanımı günlük hayatımıza dahil etmemiz daha iyi bir gelecek için atmamız gereken adımlardan biri. Bu yazımızda geri dönüşüm konusuyla ilgili en sık sorulan sorulara yer vererek bir başlangıç kılavuzu oluşturmayı amaçladık. Umarız hazırladığımız bu yazı, geri dönüşümle ilgili daha fazla bilgi sahibi olmana ve bir adım atmana yardımcı olur.

Geri dönüşüm nedir?

Geri dönüşüm, çöp olarak addedilen atıkların toplanıp, ayrıştırılıp fiziksel veya kimyasal süreçlerden geçirilerek yeni ürünlere, ham maddeye veya enerjiye dönüştürülme işlemidir. Geri dönüşüm, öncelikle çevre sonra da  ülkelerin ekonomisi için büyük bir kazançtır.

Geri dönüşüm yararları nelerdir?

Pek çok kişi geri dönüşümle ilgili fikir sahibi olsa da geri dönüşümün çevre için gerçekten yararlı olup olmadığını sorgular. Amerika Birleşik Devletleri Çevre Koruma Ajansı (EPA) gibi kaynakların da paylaştıkları raporlar doğrultusunda geri dönüşümün somut faydalarını görmek mümkün. Kısaca örneklendirmek gerekirse; bir ton ofis kağıdının geri dönüştürülmesi, 322 galon benzin tüketmenin enerji tasarrufunu sağlayabilir. Sadece 10 plastik şişenin geri dönüştürülmesi, bir dizüstü bilgisayara 25 saatten fazla güç sağlamak için yeterli enerji tasarrufu sağlar.

Yani geri dönüşümün faydalarını kısaca özetlememiz gerekirse;

• Doğal kaynakları korur, ham madde talebini azaltır.
• Biyolojik çeşitliliğin korunmasına yardımcı olur
• Enerji tasarrufu sağlar
• Hava ve su kirliliğini azaltır
• Yeni iş fırsatları yaratır, ham madde ihracatını düşürerek ülke ekonomisine yarar sağlar
• Düzenli depolama sahalarındaki çöp miktarını azaltarak sağlık açısından oluşabilecek tehlikeleri azaltır

Geri dönüşümün faydalarıyla ilgili daha fazla bilgi almak istersen bu konuyla ilgili önceden yazmış olduğumuz yazıya göz atabilirsin.

Geri dönüşüm nasıl enerji tasarrufu sağlar?

İşlenmemiş, bir ham maddeden sıfırdan üretim yapıldığında bu malzemeleri çıkarmak, işlemek için yanan fosil yakıtlar da dahil olmak üzere, önemli bir ölçüde enerji harcanır. Sıfırdan ham madde kullanmak yerine dönüştürülmüş bir malzemeden üretim yapıldığındaysa ham madde ihtiyacı azalır. Hem bu ham maddeyi çıkarmak hem de işleme süreçleri için harcanacak olan enerjiden tasarruf edilmiş olur.

Belirli ürünleri dönüştürerek tahmini olarak ne kadar enerji tasarrufu yapılabileceğini öğrenmek ister misiniz? EPA’nın geliştirdiği Bireysel Atık Azaltma Modeli (iWARM) adı verilen aracı kullanarak alüminyum kutular, cam veya plastik şişeler, dergiler veya plastik torbaları geri dönüştürerek ne kadar enerji tasarrufu yaptığınızı ve bu tasarrufun farklı elektrikli cihazlara ne kadar süre güç sağlayabileceğini öğrenebilirsin.

Çevreye fayda sağlamanın en etkili yolu geri dönüşüm mü?

Çevreye zarar verecek atıkları oluşturmamanın başlıca adımı onu yaratmamaktır. Tüketim alışkanlıklarını değiştirmek ve bir ürün satın alırken gerçekten ihtiyaç duyup duymadığını sorgulamak kişinin bütçesine yarar sağlarken çevreye verilen zararı da azaltır. İhtiyaç duyulan ürünlerde de geri dönüştürülebilir ürünleri tercih etmek doğal kaynakları korumak adına sürecin ikinci önemli adımını oluşturur. Bir üretim yapmak, ham maddelerin çıkarılmasından ürünün imal edilmesine ve satın alındığı yere taşınmasına kadar çok fazla malzeme ve enerji gerektirir. Geri dönüşüm çevreyi korumanın en etkili yollarından biridir.

Ülkemizde geri dönüşümün neresinde?

Ülkemiz atık yönetiminde sıfır atık anlayışını benimseyerek, doğal kaynakları verimli kullanmayı, düzenli depolamayı azaltmayı hedefleyerek geri dönüşüm konusunda halkı teşvik edecek çalışmalara imza atmaya başlamış olsa da ne yazık ki bu konudaki çalışmalar hâlâ yapılması gerekenin çok daha altında. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan 2018 yılı Atık Bertaraf ve Geri Kazanım Tesisleri İstatistikleri’ne göre ülkemizde bu konuda çalışmayı üstlenen öncelikli kurumların belediyeler olduğu göze çarpıyor.  399 belediyenin bin 395’i atık hizmeti verirken 32 milyon 209 bin ton atık toplandığı belirtildi. Kişi başı günlük ortalama atık miktarı 1,16 kilogramken, toplanan 32 milyon 209 bin ton atığın yüzde 67,2’si düzenli depolama tesislerine, yüzde 20,2’si belediye çöplüklerine gönderilirken yüzde 12,3’lük kısmı geri dönüşüme kazandırıldı.

Yerel ve bölgesel düzeyde atık yönetim planlaması konusunda çalışmalarını sürdüren ülkemizin durumuyla ilgili olarak Mayıs 2019 tarihinde yayımlanan AB Komisyonu Türkiye İlerleme Raporu da geri dönüşüm konusunda daha fazla çabaya ihtiyaç olduğunu gözler önüne seriyor.

Dünya Çevre Günü Türkiye Raporu’na göre AB’den Türkiye’ye gönderilen atıkların oranı 2004 yılında %20 civarındayken bugün %35’lere ulaşmış durumda. Bu atıkların sadece %50’ye yakınının geri dönüştürülebilir olması, yani kabaca söylersek yarısının çöp olması, mevcut depolama sahalarının kapasitesinin daha hızlı dolmasına, vahşi depolama alanlarının oluşmasına, suyumuzun ve toprağımızın kirlenmesi anlamına geliyor. Gerekli önlemler alınmadığı ve düzenli kontroller yapılmadığı takdirde başka ülkelerin çöplüğü haline gelecek ülkemiz için tüm bu konular büyük bir tehlike arz ediyor.

Geri dönüşüm kutusuna sadece geri dönüştürülebilir ürünleri koymak neden bu kadar önemli?

Geri dönüştürülemeyen ögeleri geri dönüşüm kutusuna koymak, geri dönüşüm akışını kirletebilir. Geri dönüştürülemeyen bu ürünler geri dönüşüm merkezlerine ulaştıktan sonra ekipmanlara zarar verebilirler. Buna ek olarak, geri dönüşüm merkezlerine geldikten sonra yapılan ayrıştırılma işlemi ve çöplerin düzenli depolama sahalarına gönderilmesi ekstra maliyet anlamına gelir. Bu nedenle gerçekten dönüştürülebilir atıkları doğru geri dönüşüm kutularına koymak büyük önem taşır. Örneğin ülkemizde cam, kağıt, plastik, metal kutular gibi evsel atıklar sokaklardaki geri dönüşüm kutularına konabilirken piller süpermarket, okul gibi alanlarda yer alan kutularda toplanıyor.

Sokaklardaki geri dönüşüm kutularına konulabilen başlıca ögeler nelerdir?

Kağıt, karton, plastik, cam, demir, aluminyum, bakır, kurşun vb metaller.

Geri dönüşüm kutularına konamayan ancak geri dönüştürülebilir malzemeler nelerdir?

Plastik torbalar, piller, kullanılmış yağ, elektronik ürünler, tekstil ürünleri dönüştürülebilir olsa da sokaklardaki geri dönüşüm kutularına konamıyor. Geri dönüşüm için evinizde bir ayrıştırma işlemi yapmaya karar verdiyseniz biriktirdiğiniz atıkları yaşadığınız şehirde nerelere teslim edebileceğiniz konusunda yetkili birimlerden bilgi alabilirsiniz.

Kompost nedir? Kendim yapabilir miyim?

Kompost, bitki artıklarından yapılan gübredir. Toprağı zenginleştiren, toprağın nemli kalmasını sağlayan bu organik gübre bitkilerin büyüyüp gelişmesini sağlar. Mutfaklardan ve bahçelerden çıkan bitkisel ve bazı hayvansal atıkların geri kazanımıyla elde edilen kompost aynı zamanda kimyasal gübre ihtiyacını azalttığından çevre için de olumlu bir etki yaratılmasına neden olur.

Evde kompost yapmak için temel olarak ihtiyacınız olan şey kahverengi ve yeşil olarak sınıflandırılan iki çeşit malzemeye ihtiyaç vardır. Ölü yapraklar, dallar gibi kahverengi malzemeler, çimler, sebze – meyve atıkları gibi yeşillikler bir kovanın içinde karıştırılarak bekletilir. Sırayla konan ve hava alması sağlanan bu malzemeler belli aralıkla karıştırılır ve çok kuruduğu takdirde hafifçe ıslatılabilir. Yaklaşık 20 ila 30 gün arasında hazır hale gelen komposta yumurta kabukları, meyve-sebze atıkları, taze otlar, kuru yaprak ve dallar, talaş gibi malzemeler eklenebilir.

Geri dönüştürülebilir atıkları nasıl biriktireceğim, sonrasında ne yapmam gerekiyor?

Daha önce de belirttiğimiz gibi geri dönüşümde temel noktalardan biri de geri dönüştürülebilir malzemeleri kaynağında ayrıştırmaktır. Bu nedenle önerimiz farklı kutularda cam, plastik, kağıt gibi temel atıkları ayrı ayrı biriktirmeye başlaman. Daha sonrasında sokaklarda bulunan geri dönüşüm kumbaralarına biriktirdiklerini atabilirsin. Eğer yaşadığın yerde belediyenin böyle bir hizmeti bulunmuyorsa bu konuda talepte bulunabilir, yaşadığınız bölgede hangi gün ve saatlerde atıkların toplandığına dair bilgi alabilirsin.

Atık pilleri ne yapabilirim?

Tükenmiş piller zararsız gibi görünse de geri dönüşüme kazandırılmadığı takdirde içeriğindeki ağır metaller suya ve toprağa karışarak çevreye ciddi bir zarar verir. Atık pillerin yarattığı zararlı emisyonları önlemek, değerli metalleri tekrar kullanıma kazandırmak için sen de pilleri biriktirebilirsin. Pillerin kağıt, cam gibi malzemelerle birlikte sokaktaki kumbaralara atılamayacağını söylemiştik. Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği (TAP) ülkemizdeki tek yetkili kuruluş olarak bu konuda çalışmalarını sürdürüyor. Sen de derneğin web sitesini ziyaret edebilir, sana en yakın toplama noktalarını öğrenebilirsin.

Bitkisel yağlar dönüştürülebilir mi? Nereye teslim etmem gerekiyor?

Bitkisel yağlar lavaboya döküldüğü takdirde kanalizasyonların tıkanmasına neden olabileceği gibi aynı zamanda sularımızın da kirlenmesine ve buna bağlı olarak denizde yaşayan canlıların ölmesine neden oluyor. Bu nedenle atık yağları dökmek veya çöpe atmak yerine atık yağ toplayan firmalara verebilirsin. Bitkisel yağları dönüştürmenin, biyodizel üretimine katkı sağlayarak petrol kaynaklarımızı koruduğunu da hatırlatalım.